Rio pakt favela's aan na dodelijke regens De recente stortregens die in Rio de Janeiro aan minstens 230 favelabewoners het leven kostten, hebben een oud taboe doorbroken: het onvermogen van de overheid om de wildgroei aan sloppenwijken aan te pakken. Burgemeester Eduardo Paes wil het roer nu omgooien.
RIO DE JANEIRO. De acht favela's met het hoogste risico op grondverschuivingen worden binnenkort gedeeltelijk gesloopt. De bewoners krijgen maandelijkse huurcheques in afwachting van een ander onderkomen.
De honderden doden van de jongste week en de voorlopige sluiting van het symbolisch belangrijke Christusbeeld op de Corcovadorots hebben een schokgolf door Rio gejaagd. Daardoor kan alsnog een probleem worden aangesneden waar iedereen zich bewust van was maar dat als moeilijk bespreekbaar gold omdat het over de woningen van miljoenen mensen ging: dat van de anarchie waarmee Rio zich in de voorbije decennia ontwikkelde en het evidente risico op man made disaster dat daaraan verbonden is.
Neem de wijk Morro do Bumba in de voorstad Niteroi. Daar raakten vorige week zestig huisjes bedolven onder een modderstroom toen de helling waarop ze waren gebouwd na dagenlange stortregens aan het schuiven ging. Meer dan 200 mensen werden levend begraven. Algauw kwam aan het licht dat een deel van de favela op een voormalig stort gebouwd was en niet op vaste ondergrond. In de jaren 80 ondernamen de autoriteiten niet alleen niets om de wildbouw tegen te houden, een deel van het bewuste gebied werd aan de 'geconsolideerde stad' vastgehecht door middel van water- en elektriciteitsleidingen. Liever dan de wildbouwers te verjagen en andere bouwgrond aan te bieden verkozen de toenmalige autoriteiten de ogen te sluiten. Immers, veel favela's gelden als door drugsbendes bevolkte wespennesten waaraan niemand durft te raken - uit angst dat het geweld zo naar de rest van Rio overslaat.
Hoe dan ook: langer in ontkenning voortleven is na vorige week onmogelijk. Gesterkt en gelegitimeerd door de ramp kunnen stads- en deelstaatbestuur de al jaren aangekondigde maar fel omstreden ontmanteling van de meest problematisch gelegen sloppen dan toch aanvatten. In elk geval laat burgemeester Eduardo Paes er geen gras over groeien. "Politiekertjes en demagogen die zich zelfs aan hun eigen betekenisloosheid vergapen, kunnen maar beter thuis blijven", waarschuwde hij degenen die de noodzaak van actie uit electorale angst niet willen inzien.
Prompt kondigde Paes aan dat hij de sloophamer zal laten aanrukken in acht favela's, waaronder delen van het bekende Rocinha in het zuiden van Rio. De families die hun zelfgebouwde woninkjes van baksteen en beton moeten verlaten, zullen een maandelijks bedrag ontvangen waarmee ze elders aan onderdak kunnen geraken. In een later stadium zal de betrokkenen een nieuwe woonst worden toegewezen.
Psychologie
Toch zijn meerdere ngo's, basisgemeenschappen en bewonerscollectieven ongerust. Ze vrezen dat de bestuurders van Rio ook los van het probleem van de kwetsbare ligging van de sloppen afwillen. Nu de Cidade Maravilhosa ('Wonderlijke Stad') in 2014 het WK voetbal organiseert en twee jaar later de Olympische Spelen, zijn veel favelabewoners bang dat hun terreinen in de greep van vastgoedspeculanten zullen terechtkomen.
Met name in het zuiden van Rio, in chique buurten als São Conrado, Leblon, Ipanema en Copacabana, dreigen sloppen met zicht op baai en zee de volgende jaren onder de sloophamer te verdwijnen. Met de stortregens van de jongste weken beschikken de autoriteiten over een prima excuus om een oude droom - de ontslopping - waar te maken. Achter de veiligheidsbekommernissen, vreest een organisatie als Observatório de Favelas, zou in wezen weleens een operatie sociale verdringing op til kunnen zijn.
De belangrijkste kritiek op het plan om in een eerste fase 4.000 gezinnen te verkassen heeft echter met psychologie te maken: favelabewoners zijn doorgaans best wel trots op hun buurt. Ze zijn er veelal geboren en getogen en hebben er ondanks armoede en geweld een thuis gevonden. De kans voor de ontwrichting van burgers die zo al kwetsbaar zijn, heet reëel.
Hoe drastisch de verplichte sloop ook bevonden wordt, in wezen maakt ze deel uit van een reeks maatregelen die de voorbije maanden gestalte kregen en korte metten moeten maken met de meest acute problemen in de wijken. Niet alleen is her en der een vredespolitie aan het werk die de positieve aanwezigheid van de overheid moet onderstrepen. Er lopen ook meer en meer programma's ter bestrijding van geweld en machismo, en door de economische groei onder het beleid van president Lula nam ook de koopkracht van favelabewoners toe. Ook hoopt Rio zijn favelabewoners zoveel mogelijk te betrekken bij de grote sportevenementen die er aankomen.
Lode Delputte
Geen opmerkingen:
Een reactie posten