São Paulo é tudo de bom

Ik wil er mijn hoofd op verwedden! In het kielzog van de China- en Indiahypes zit er een heuse Braziliëboom aan te komen. En omdat deze blog nu eenmaal niet altijd over Cuba kan gaan: ik ben pas terug uit São Paulo, 'Sampa', een meer dan 20 miljoen inwoners tellende megapool waar ik vrienden en kennissen heb, en die ik in het verleden al vaker bezocht heb.
Het effect blijft werken: elke reis naar São Paulo is een nieuwe confrontatie met de Braziliaanse vooruitgangsdynamiek. Een in luttele jaren compleet vernieuwd autopark bijvoorbeeld, alles flexfuel; een ecologisch-sociale basisreflex die in alle staats- en privé-initiatieven doorsijpelt; de opmars van het internet als vector van cultuur en burgerschap, met de favelas als laboratoria; de politieke beslissing om alle lichtreclames weg te halen en de opschoning van de stad aan te vatten door de visuele vervuiling uit te schakelen - ik noem maar wat.
Ook gestaag: de wijze waarop 'nieuwe' architecten als Rui Ohtake geësthetiseerde herkenningspunten in de stad aanbrengen: hotel Unique met zijn manhattaneske Skyebar (sic, omdat Skye naar een voornaam verwijst); het Ohtake Cultural ook (zie de golvende buitenwand hiernaast) waar Ruis moeder Tomie - een van de bekendste hedendaagse kunstenaars in Brazilië - haar eigen werk en dat van andere plastische kunstenaars exposeert. Ohtake is maar één voorbeeld. Lina Bo Bardi, Paulo Mendes da Rocha en Oscar Niemeyer blijven actueel.
Ook het historisch centrum van Sampa, dat langzaam maar zeker zijn allure uit de eerste helft van de twintigste eeuw herwint, barst van de creativiteit. De gevreesde verdringing van de armere bevolking ten voordele van een middenklassebohème blijft, zoals USP-antropoloog Heitor Frugoli op een pas gehouden Braziliësymposium in het Rotterdamse NAi betoogde, uit. Meer zelfs, de oude tegenstelling tussen centrum en periferie, tussen een geconsolideerde binnenstad en een informele buitenstad, tussen deelhebbende en niet-deelhebbende burgers, wordt hoe langer hoe vager - hoe bepalend gated commmunities en sloppenwijken, laat ons wel wezen, ook blijven.
Maar dan nog. 'São Paulo é tudo de bom', luidt een marketingslogan van de prefeitura, het stadsbestuur. Ik kan het er alleen maar mee eens zijn. São Paulo is geen toeristisch cliché en wie niet valt voor grootsteden dreigt even te moeten slikken. Maar laat het geen beletsel zijn.

Waarom ik dit alles schrijf? Omdat ik hier graag een pleidooi wil houden voor het puike Braziliëfestival dat de hele zomer lang in het eerder vermelde Rotterdam loopt. De identiteit van de stad São Paulo in het NAi; hedendaagse kunst in Boijmans van Beuningen; fotografie in het Nederlands Fotomuseum. Surf naar http://www.brazilcontemporary.nl/nl/ en u leest er alles over. Ook de catalogus van NAi-uitgevers oogt erg fraai!

Até mais, Lode.

Onderstaand de recensie van Latijns-Amerikaspecialiste Alma De Walsche van MO* Magazine (29 april):

De Parel van de Antillen

De Morgen-journalist Lode Delputte haalt in zijn Cuba na Castro. Een eiland in omwenteling het echte Cuba van achter de clichés en van onder het stof van de geschiedenis. Het boek neemt een aanvang bij de Cubaanse tabaksarbeiders in Key West, waarmee meteen duidelijk wordt dat de Cubaanse diaspora veel ouder is dan de uittocht die de revolutie van Fidel Castro op gang gebracht heeft.

De periode van Fidel beschrijft Delputte aan de hand van concrete mensen die vertellen de impact van de revolutie op hun leven. Na al die ontmoetingen schrijft Delputte: ‘Revolutie, valt me in Cuba op, is een zaak van overtuiging, meer zelfs, van geloof, met alle verschijningsvormen die daar eigen aan zijn: mystiek, naastenliefde en barmhartigheid, zeer zeker, maar ook huichelarij, bekeringsdrang, zondebesef en boete.’

De partij, de kerk, de holebi’s, het komt allemaal aan bod in verhalen van vlees en bloed waarbij je als lezer het gevoel hebt op op de huid van de Cubaan te zitten. In de epiloog schrijft Delputte: ‘… de fascinatie voor Cuba is grenzeloos, kritiekloos ook, alsof ik een droom aan flarden rijt door het woord ‘regime’ te gebruiken en van neokoloniale arrogantie getuig door het ook over persvrijheid, burgerrechten en economische anachronismen te hebben.’

Dat belet hem echter niet het daarover allemaal te hebben. In Cuba Morgen reikt Delputte modellen en projecties aan van gerenomeerde Cubawatchers, maar een Belgisch diplomaat relativeert die: ‘Modellen zijn in de eerste plaats instrumenten voor academici….Er zal verandering komen, maar ze zal zich van binnenuit voltrekken vanuit de partij, waar velen het dictaat van Fidel niet langer voor lief nemen.’

Het boek verschijnt op een historisch moment: de revolutie die vijftig werd, Fidel gaf de macht door aan Raoul Castro en Barack Obama werd president in de VS. Het boek van Delputte helpt alvast om het verengde beeld van Cuba te doorbreken en de ramen open te gooien.

Cuba na Castro. Een eiland in omwenteling door Lode Delputte is uitgegeven door Meulenhoff/Manteau. 295 blz. ISBN: 978 90 854 2158 0

--------------------------------------------------------------------------------------------------

Intussen vindt op 10 juni 2009 in de Gentse Vooruit een door journalist John Vandaele gemodereerde debatavond plaats met Cubadeskundigen Marc Vandepitte en Katrien Demuynck, auteurs van het recent uitgegeven 'De Factor Fidel' (Garant, 2008) , en ondergetekende.
Meer nog dan het inzicht dat hun boek op de strategische en institutionele architectuur van de revolutie verschaft, vind ik hun gefascineerdheid door en keuze voor Fidel Castro interessant. 'De Factor Fidel' is geschreven door twee mensen die de revolutie niet alleen in het hart dragen maar haar ook actief verdedigen in onze contreien. Mijn visie op de revolutie als politieke, economische en sociale optie ligt behoorlijk ver van die van Katrien en Marc (ik houd een zachte overgang naar een democratisch, competitief multipartijensysteem zonder VS-interventionisme en met behoud van enkele essentiële sociale verworvenheden voor het ideale toekomstscenario, zij bepleiten resoluut de voortzetting van het huidige systeem), het neemt niet weg dat een uitwisseling van standpunten een interessante uitdaging is. Per slot van rekening zal het ook op Cuba zelf zo moeten gebeuren: een bestel dat de deuren stukje bij beetje opengooit voor bestelkritische stemmen. A ver a ver...