Cuba schrapt half miljoen overheidsbanen tegen april

He aquí el artículo que publiqué sobre el anuncio de la CTC de adelgazar las plantillas de las empresas estatales en Cuba. Al final vuelvo a referirme a lo que dijo Fidel Castro a Jeffrey Goldberg. Sinceramente, continuo convencido de que Fidel sueña con que la Historia realmente lo absolva y por eso hace marcha atrás en los aspectos más controvertidos de la política revolucionaria: la crisis de Octubre, las Umap, la economía, Israel etc... Por mucho que FC asegure que sus palabras fueron 'mal interpretadas' por el periodista estadounidense, nadie lo cree. Los vaivenes discursivos siempre han formado parte de la cultura retórica del ex-Líder Máximo, a quien por motivos estratégicos siempre le pareció conveniente el esconder lo que realmente e intimamente opina. (La bloguera Yoani Sánchez ironiza correctamente quando dice que Fidel "hoy día forma parte de la oposición".)

Nieuwe hervormingen moeten krap bij kas zittende staat rendabeler maken

De prille hervormingen van de Cubaanse president Raúl Castro gaan in een hogere versnelling: tegen 1 april 2011 wordt een half miljoen overheidsbanen geschrapt, zo meldt de officiële vak­bond CTC. Tegen eind volgend jaar hoopt Havana het gros van de betrokken werknemers in de privésector of coöperatieven aan de slag te krijgen.

HAVANA l Tien procent van de overheidsbanen staat op de tocht. Op onderwijs, politie en andere strategische beroepsgroepen na behelzen de ontslagen alle economische sectoren en niveaus.

Al maanden geeft Havana toe dat het werk van minstens een half miljoen Cubanen in overheidsdienst gemist kan worden. Dat is niet anders dan wat ook een groot deel van de bevolking sinds jaar en dag vertelt: dat de staatssector, goed voor 95 procent van de Cubaanse economie, hoe langer hoe minder productief is, en dat de salarissen (gemiddeld zo’n 14 euro per maand) er al te laag liggen. Daardoor gebruiken duizenden werknemers hun baan in het beste geval nog als opstapje naar de informele economie, of nog, om ideologisch te scoren en daar ook materiële voordelen aan te onttrekken. Nog anderen gaan pakweg uit werken om de (intussen her en der al afgeschafte) kantinemaaltijden te nuttigen, om te internetten of de telefoon te gebruiken als ze er zelf geen hebben.

In heel wat bedrijven hebben ook ziekteverzuim, administratieve logheid en diefstal toegeslagen. Sinds zijn aantreden in 2006 heeft president Raúl Castro, broer en opvolger van Fidel, al vaak te verstaan gegeven dat hij de arbeidsethiek nieuw leven hoopt in te blazen, en dat hij de werknemers hogere kwaliteitsnormen wil opleggen. “We moeten korte metten maken met het idee dat Cuba het enige land ter wereld is waar je kunt leven zonder te werken”, zei Raúl in augustus nog.

Ook het maandag door de syndicale massaorganisatie CTC aangekondigde plan om tegen 1 april 2011 liefst 500.000 banen te schrappen, rijdt al maanden over de tongen. Het plan moet de uiterst krap bij kas zittende overheidssector rendabeler maken, Cuba een uitweg bieden uit de zwaarste economische recessie in twintig jaar tijd én geld vrijmaken voor de opwaardering van onderwijs, gezondheidszorg en andere revolutionaire speerpuntdossiers.

Voorts gaat de ontslagengolf gepaard met een aanpassing van de weddeschaal, nu het communistische Cuba het ‘loon naar werken’-systeem invoert en ruimere diversificatie van de lonen toestaat.

Embargo

Hoe drastisch ook, het is lang de eerste keer niet dat de Cubaanse staat een vlijmscherp snoeimes hanteert. In 2004 werden al tienduizenden werknemers in de suiker­industrie naar huis gestuurd (of beter: naar de schoolbanken voor professionele reconversie), zij het met 70 procent loonbehoud. Eerder dit jaar had Raúl Castro het overigens over een miljoen overtollige banen gehad – één op de vijf dus, volgens waarnemers het finale doel van de regering.

Als gevolg van de ontslagen zal Cuba binnen afzienbare tijd vermoedelijk ook zijn officiële werkloosheidscijfer, 1,7 procent, moeten herzien. Vandaag al wordt het cijfer door Cuba’s eigenste Bureau voor de Statistiek (ONE) tegengesproken. De reële werkloosheid ligt in sommige regio’s immers meer dan tien keer hoger, aldus het ONE. In de hoofdstad Havana, waar veel burgers van remesas leven of centen die (ondanks het embargo) door familie in de VS overgemaakt worden, is mogelijk tot 20 procent van de actieve bevolking niet aan het werk.

Blijft natuurlijk de vraag waar alle ontslagen werknemers straks een baan moeten vinden. De overheid mikt op de privésector en zal de vergunningen voor zelfstandige bedrijfjes of coöperatieven flink uitbreiden. Dan gaat het behalve om kap­salons bijvoorbeeld ook over (in de jaren negentig al gelegaliseerde maar daarna niet langer gestimuleerde) restaurants en bed-and-breakfasts, over vaklui (loodgieters, metsers) of huwelijksfotografen.

Ook de krediet- en aanwervingspolitiek wordt versoepeld. Tot dusver konden kleine zelfstandigen geen lening krijgen bij de bank en mochten ze alleen nabije familieleden in dienst hebben. Officieel zijn er momenteel 143.000 Cubanen ‘zelfstandig’ aan de slag. In de maandag aangekondigde ommezwaai, die onderdeel is van een nog niet nader toegelicht economisch vijfjarenplan, is het voorts de bedoeling dat veel werknemers in coöperatieven aan het werk gaan zoals die ook op het platteland bestaan. 

De hervormingen, beklemtonen de Cubaanse autoriteiten, mogen in geen geval gezien worden als toegevingen aan het kapitalisme (of aan de daarmee geassocieerde liberale democratie). Evenmin is Raúl van plan het ‘Chinese model’ te volgen, een ambitie die hem steevast toegedicht wordt.

Zelfs Fidels kersverse uitspraak als zou “het Cubaanse model niet meer werken” mag volgens Havana niet als systeemkritiek beschouwd worden. De vroegere Líder Máximo kwam ook zelf al van zijn woorden terug en stelde dat de Ameri­kaanse journalist Jeffrey Gold­berg hem “fout geïnterpreteerd had”.

Op het moment dat op Cuba de ontslagen werden aangekondigd, maandag, gaf Goldberg dan weer een persconferentie om te zeggen dat hij Castro wel degelijk correct geciteerd had.